خودرو برای حرکت به یک عامل تولید کننده نیرو و یک عامل انتقال دهنده نیاز دارد، وظیفه تولید نیرو با موتور یا پیشرانه است. انتقال دهنده از بخش‌های مختلفی شامل کلاچ، دیفرانسیل، جعبه دنده یا گیربکس تشکیل شده است. در واقع نیروی تولید شده توسط پیشرانه توسط یک سیستم انتقال دهنده به چرخ‌ها منتقل می‌شود. جعبه دنده سرعت خودرو را در شتاب‌های متغیری کنترل می‌کند و مانع تداخل فشار به قسمت پیشرانه و مانع شتاب گیری خودرو، در شرایط تغییر جاده‌ای مانند سراشیبی می‌شود.
جعبه دنده خودرو دارای ۴ یا ۵ دنده برای حرکت روبه‌جلو و ۱ دنده برای حرکت به عقب است. امروزه از جعبه دنده‌های ۶ و ۷ سرعته دستی و خودکار استفاده می‌شوند. توجه و حفظ سلامت قطعات خودرو در اولویت نگهداری اصولی قرار دارد.
در این مقاله ما به نحوه کارکرد، انواع و اهمیت جعبه دنده در خودرو می‌پردازیم، با ما همراه شوید.
✳️ وظیفه جعبه دنده
جعبه دنده را گیربکس هم می‌گویند، گشتاور تولیدی توسط موتور باید مناسب با نیاز خودرو به چرخ‌ها انتقال یابد. جعبه دنده یا گیربکس کنترل و تنظیم قدرت خودرو را برعهده دارد. از طریق جعبه دنده می‌توان بدون بالا بردن دور موتور گشتاور، به سرعتی که می‌خواهید برسید. گیربکس قابلیت تغییر جهت خودرو دارد. راننده با تغییر دنده، فرمان حرکت به جلو و عقب را صادر می‌کند.
تبدیل گشتاور در خصوص حرکت، قابلیت کارکرد مداوم موتور و ایجاد حرکت معکوس از وظایف مهم دیگر گیربکس است.
✳️ وظایف دیگر گیربکس
۱- تنظیم جهت حرکت خودرو
با کمک جعبه دنده می‌توان جهت حرکت خودرو را به عقب و جلو کنترل کرد و به خودرو حرکت معکوس می‌دهد.
۲- کار کردن موتور بدون حرکت خودرو
جعبه دنده انتقال موتور به چرخ‌ها را متوقف می‌کند.
۳- پیشگیری از سرعت‌های ناخواسته
با داشتن گیربکس می‌توان خودرو را از سراشیبی‌ها و شرایط جاده‌ای که خروج سرعت، خودرو را به صورت کامل در اختیار راننده قرار دهد.
⚙️ چرخ دنده‌های جعبه دنده
چرخ دنده‌ها مهم‌ترین قطعات مکانیکی موجود در پوسته گیربکس به حساب می‌آید. هرکدام بخشی از دنده‌های خودرو هستند و انتقال گشتاور با حرکت خلاف جهت آن کنترل می‌کند. چرخ دنده‌ها حلقه‌های فلزی با دیواره بیرونی دنده‌دار در ابعاد متفاوت، روی محورهای خود سوار می‌شوند.
نوع عملکرد و میزان انتقال گشتاور هر چرخ دنده متفاوت است. به طور مثال در خودرو گیربکس ۶ سرعته وجود داشته باشد، ۶ جفت چرخ دنده مربوط به این سرعت‌ها در گیربکس نصب می‌شود.
🔘 عملکرد جعبه دنده
گیربکس از قطعات بسیاری تشکیل شده است که مهم‌ترین بخش آن چرخ دنده‌ها هستند. بسته به فعالیت هرکدام، میزان قدرت و گشتاور انتقالی از موتور به چرخ‌ها مشخص می‌شود. هریک از چرخ دنده‌ها نشان دهنده یکی از دنده‌های، روی سرعت دنده داخل کابین هستند. وجود چرخ دنده‌ها در تمامی گیربکس ثابت است، اما تعداد و نوع آن‌ها متغیر است.
🔘 اجزا و قطعات جعبه دنده
از اجزا و قطعات دیگر گیربکس که در خودرو قرار دارند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- دسته دنده
- ماهک
- میل ماهک
- کاسه نمد یا عایق نشت
- یاتاقان یا بیرینگ گیربکس
- پوسته گیربکس
- دنده برنجی
- کشویی دنده
- شافت خروجی یا محور اصلی
- شافت ورودی یا محور کلاچ
- شافت واسط یا محور زیر
🔘 انواع جعبه دنده
گیربکس به دو دسته دستی و اتوماتیک تقسیم می‌شوند، در بین این دو جعبه دنده اتوماتیک بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد. در ادامه به گیربکس دستی، نیمه اتوماتیک و اتوماتیک می‌پردازیم.
۱- گیربکس دستی
جعبه دنده دستی با عنوان گیربکس استاندارد نیز شناخته می‌شود. در گیربکس دستی کنترل به عهده راننده است. با درگیری کلاچ با موتور و فشرده شدن پدال، تعویض دنده به وسیله دسته دنده انجام می‌شود. گیربکس دستی معمولاً ۴ ،۵ و به ندرت ۶ سرعته است. افراد بسیاری با وجود خستگی در رانندگی، گیربکس دستی را انتخاب می‌کنند.
گیربکس‌های دستی به دو دسته ترتیبی و غیر ترتیبی تقسیم می‌شوند.
۲- گیربکس نیمه اتوماتیک
در این مدل تعویض دنده راحت‌تر از گیربکس دستی است که به نام منو تیک هم شناخته می‌شود. در گیربکس نیمه اتوماتیک تعویض دنده به صورت خودکار انجام می‌شود و راننده می‌تواند دنده‌ها را زیاد و کم کند. از انواع گیربکس نیمه اتوماتیک می‌توان به گیربکس ترونیک s، تیپ ترونیک و شیفت ترونیک اشاره کرد.
۳- گیربکس اتوماتیک
در گیربکس اتوماتیک تنظیم سرعت و دور موتور بر عهده خودرو است و سیستم پدال کلاچ حذف می‌شود. در این مدل معمولاً ۴ حالت وجود دارد.
P: برای ایست کامل. در زمان پارک خودرو دنده را روی این حالت می‌بایست قرار بگیرد.
R: برای دنده عقب مورد استفاده قرار میگیرد.
D: در این حالت اگر راننده پای خود را از پدال ترمز بردارد، خودرو حرکت می‌کند.
N: دنده خلاص است و بیشتر در زمان پشت قرمز استفاده می‌شود.
انواع گیربکس اتوماتیک که مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارت‌اند از گیربکس AMT، خودکار سیاره‌ای، دوکلاچه یا DCT و پیوسته متغیر یا CVT است.
خرید گیربکس و قطعات اصلی برلیانس از بازرگانی آقازاده
بازرگانی آقازاده با هدف افزایش رضایتمندی مشتریان خود و ارائه لوازم یدکی برلیانس با بهترین قیمت همواره سعی داشته قطعات سفارشی دارای بهترین کیفیت و بهترین قیمت باشد تا مشتریان با آرامش خاطر بیشتر لوازم مورد نظر خود را خریداری و تهیه نمایند.
سؤالات متداول
۱- وظیفه گیربکس چیست؟
جعبهدنده یا گیربکس کنترل و تنظیم قدرت خودرو را بر عهده دارد.
۲- در گیربکس اتوماتیک حالت R چه معنایی دارد؟
برای دندهعقب مورد استفاده قرار میگیرد.
